Nowelizacja prawa energetycznego – najważniejsze zmiany przepisów i co one oznaczają dla uczestników rynku energetycznego

Na skutek nowelizacji, do polskiego porządku prawnego zostało wprowadzonych wiele nowych instytucji, rozszerzone zostały również kompetencje Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki, a także wprowadzono szereg regulacji związanych z koniecznością funkcjonowania Centralnego Systemu Informacji o Rynku Energii (CSIRE).

Wśród najważniejszych zmian wprowadzonych na podstawie wyżej wymienionej noweli, wskazać należy na:

• zwiększenie dostępności instytucji linii bezpośredniej dla odbiorców;
• powstanie elektronicznej porównywarki ofert sprzedawców energii elektrycznej dla odbiorców;
• powstanie obywatelskiej społeczności energetycznej;
• możliwość zawierania przez odbiorców umów z cenami dynamicznymi;
• możliwość zmiany sprzedawcy energii elektrycznej w ciągu 24 godzin;
• nowy model sprzedaży rezerwowej dla odbiorców energii elektrycznej;
• obowiązek zawierania wyłącznie umów kompleksowych z odbiorcami paliw gazowych lub energii elektrycznej w gospodarstwach domowych;
• zmiany dotyczące funkcjonowania Centralnego Systemu Informacji Rynku Energii (CSIRE);
• dodatkową przesłankę udzielenia, zmiany lub cofnięcia koncesji w postaci rękojmi prawidłowego wykonywania działalności objętej koncesją;
• poszerzenie kompetencji Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki, poprzez przyznanie mu prerogatywy do opracowywania wytycznych co do kierunku rozwoju sieci i realizacji inwestycji priorytetowych.

Oprócz powyższych zmian, nowela wprowadza wiele nowych instytucji, wśród których wskazać należy w szczególności na:

• partnerski handel energią z odnawialnych źródeł energii (peer-to-peer, P2P), którego definicja znajduje się w znowelizowanym art. 3 pkt 55c ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. – Prawo energetyczne (t.j. Dz. U. z 2023 r., poz. 295 ze zm.; dalej: „p.e.”). Jest to nowa formuła sprzedaży energii wytworzonej przez prosumenta lub prosumenta zbiorowego innym użytkownikom systemu na podstawie umowy określającej w szczególności warunki dotyczące zautomatyzowanego wykonania transakcji i płatności za nią bezpośrednio między stronami tej umowy, albo za pośrednictwem będących stroną trzecią użytkownika systemu lub spółki prowadzącej giełdę towarową. Jak wskazano w uzasadnieniu do projektu ustawy: „Celem projektowanych przepisów jest pozostawienie uczestnikom handlu P2P możliwie jak największego marginesu swobody odnośnie podjęcia decyzji co do zamiaru uczestniczenia w tej formie handlu energią, wyboru sposobu organizacji P2P, czy wreszcie wyboru dostawcy elektronicznej platformy umożliwiającej prowadzenie handlu. W opinii projektodawcy takie podejście pozwoli na zebranie niezbędnych doświadczeń w stosunkowo ograniczonym lokalnym „środowisku” uczestników rynku P2P, co na kolejnym etapie może skutkować rozszerzeniem zakresu stosowania handlu P2P i dostosowaniem do tego odpowiednich instrumentów regulacyjnych.”;
• agregację – zgodnie z definicją zamieszczoną w art. 3 pkt 6e p.e. jest to działalność polegająca na łączeniu wielkości mocy lub energii elektrycznej oferowanej przez odbiorców, wytwórców energii elektrycznej lub posiadaczy magazynów energii elektrycznej, z uwzględnieniem zdolności technicznych do sieci, do której są przyłączeni, w celu sprzedaży energii elektrycznej, świadczenia usług systemowych lub usług elastyczności na rynkach energii elektrycznej;
• usługę elastyczności – zgodnie z definicją zawartą w art. 3 pkt 11k p.e. to usługi świadczone na rzecz operatora systemu dystrybucyjnego elektroenergetycznego przez agregatora lub użytkowników systemu będących odbiorcami aktywnymi, wytwórcami, posiadaczami magazynów energii elektrycznej, których sieci, instalacje lub urządzenia są przyłączone do sieci dystrybucyjnej elektroenergetycznej, z wyłączeniem koordynowanej sieci 110 kV, w celu zapewnienia bezpieczeństwa i zwiększenia efektywności rozwoju systemu dystrybucyjnego, w tym zarządzania ograniczeniami sieciowymi w sieci dystrybucyjnej elektroenergetycznej, z wyłączeniem koordynowanej sieci 110 kV;
• odbiorcę aktywnego – zgodnie z art. 3 pkt 13e p.e. to odbiorca końcowy działający indywidualnie lub w grupie, który:

1. zużywa wytworzoną we własnym zakresie energię elektryczną lub
2. magazynuje wytworzoną we własnym zakresie energię elektryczną, lub
3. sprzedaje wytworzoną we własnym zakresie energię elektryczną, lub
4. realizuje przedsięwzięcia służące poprawie efektywności energetycznej w rozumieniu art. 2 pkt 12 ustawy z dnia 20 maja 2016 r. o efektywności energetycznej (Dz. U. z 2021 r. poz. 2166), lub
5. świadczy usługi systemowe, lub
6. świadczy usługi elastyczności

– pod warunkiem że działalności, o których mowa w lit. b-f, nie stanowią przedmiotu podstawowej działalności gospodarczej tego odbiorcy, określonej zgodnie z przepisami wydanymi na podstawie art. 40 ust. 2 ustawy z dnia 29 czerwca 1995 r. o statystyce publicznej (Dz. U. z 2023 r. poz. 773).

Poniżej zostały omówione także najważniejsze zmiany, jakie nowelizacja wprowadziła dla uczestników rynku energetycznego:

1. Zmiany w zakresie regulacji dotyczących linii bezpośredniej

Linia bezpośrednia to rozwiązanie, które pozwala na łączenie wytwórców energii elektrycznej oraz jej konsumentów z pominięciem sieci dystrybucyjnej. Wprowadzenie zmian miało na celu zwiększenie dostępności instytucji linii bezpośredniej dla odbiorców, gdyż w dotychczasowym stanie prawnym linia bezpośrednia była rozwiązaniem dostępnym jedynie dla odbiorców trwale odłączonych od Krajowego Systemu Elektroenergetycznego. Na mocy nowelizacji, linia bezpośrednia będzie rozwiązaniem również dla użytkowników, którzy do Krajowego Systemu Elektroenergetycznego są i będą nadal przyłączeni.

Zgodnie z nowymi przepisami uruchomienie linii bezpośredniej będzie możliwe bez konieczności uzyskania w tym celu zgody Prezesa URE. Wymagany będzie jedynie  wpis do wykazu takich linii, który zostanie dokonany na podstawie zgłoszenia podmiotu ubiegającego się o budowę linii bezpośredniej. Zgłoszenie musi zawierać informacje dotyczące parametrów linii, a także ekspertyzę wpływu tej linii lub urządzeń, instalacji lub sieci do niej przyłączonych na system elektroenergetyczny, co jest podyktowane koniecznością zapewnienia bezpieczeństwa pracy Krajowego Systemu Elektroenergetycznego.

2. Internetowa porównywarka ofert

Ustawa nowelizująca zakłada powstanie elektronicznej porównywarki ofert sprzedawców energii elektrycznej dla odbiorców w gospodarstwach domowych i mikroprzedsiębiorców. Rozwiązanie to stanowi implementację do polskiego porządku prawnego art. 14 dyrektywy 2019/944, który nałożył na państwa członkowskie zapewnienie, aby przynajmniej odbiorcy energii elektrycznej będący gospodarstwami domowymi i mikro przedsiębiorcami w rozumieniu ustawy z dnia 06 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców (Dz. U. z 2023 r. poz. 221, z późn. zm.) o przewidywanym rocznym zużyciu poniżej 100 000 kWh mieli nieodpłatny dostęp do co najmniej jednego narzędzia porównywania ofert sprzedawców, w tym ofert dotyczących zawarcia umów z cenami dynamicznymi energii elektrycznej.

Dzięki powyższemu, odbiorcy energii elektrycznej w jednym miejscu online będą mogli nieodpłatnie porównać wszystkie dostępne na rynku oferty sprzedaży energii elektrycznej oraz przeanalizować ich wady i zalety. W celu zapewnienia, aby publikowane w porównywarce oferty sprzedawców energii były aktualne i odzwierciedlały faktyczny zakres świadczonych usług, ustawodawca zobowiązał sprzedawców do przesyłania informacji o zmianach w ich ofertach w ciągu siedmiu dni od ich wprowadzenia, a za uchylanie się od tego obowiązku sprzedawcom energii elektrycznej będą grozić kary.

3. Obywatelska społeczność energetyczna (OSE) jako sposób na obniżenie kosztów energii

Dyrektywa 2019/944 zobligowała państwa członkowskie do stworzenia nowego podmiotu, jakim jest obywatelska społeczność energetyczna, której przedmiotem może być wytwarzanie, dystrybucja, sprzedaż, zużywanie, agregacja lub magazynowanie energii, a także świadczenie usług w zakresie efektywności energetycznej, ładowania pojazdów elektrycznych lub świadczenie innych usług energetycznych swoim członkom lub udziałowcom.

Zgodnie z art. 3 pkt 13f) p.e., obywatelska społeczność energetyczna, to podmiot posiadający zdolność prawną, który opiera się na dobrowolnym i otwartym uczestnictwie i w którym uprawnienia decyzyjne i kontrolne przysługują członkom, udziałowcom lub wspólnikom będącym wyłącznie osobami fizycznymi, jednostkami samorządu terytorialnego, mikro przedsiębiorcami lub małymi przedsiębiorcami w rozumieniu art. 7 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców (Dz. U. z 2023 r. poz. 221, 641, 803 i 1414), dla których działalność gospodarcza  w sektorze energetycznym nie stanowi przedmiotu podstawowej działalności gospodarczej określonej zgodnie z przepisami wydanymi na podstawie art. 40 ust. 2 ustawy z dnia 29 czerwca 1995 r. o statystyce publicznej, za główny cel ma zapewnienie korzyści środowiskowych, gospodarczych lub społecznych dla swoich członków, udziałowców lub wspólników lub obszarów lokalnych, na których prowadzi działalność.

Stworzenie ram prawnych działania obywatelskich społeczności energetycznych ma na celu umożliwienie odbiorcom końcowym energii elektrycznej bezpośredni udział
w wytwarzaniu, zużyciu oraz dzieleniu się energią elektryczną z innymi odbiorcami, a także zapewnienie jej członkom przystępnej cenowo energii elektrycznej w odróżnieniu od tradycyjnych przedsiębiorstw energetycznych, których głównym celem działania jest dążenie do osiągnięcia zysku. Uczestnictwo w obywatelskiej społeczności energetycznej przysłużyć się ma również do zwiększenia efektywności energetycznej na poziomie gospodarstw domowych dzięki zmniejszeniu zużycia energii elektrycznej i obniżeniu cen dostaw.

4. Umowy kompleksowe dla odbiorców energii elektrycznej w gospodarstwach domowych

W dotychczasowym stanie prawnym, istniała możliwość zawierania przez przedsiębiorstwa energetyczne z odbiorcami odrębnie umowy sprzedaży i umowy o świadczenie usług dystrybucji energii elektrycznej, albo umów kompleksowych.

Od lutego 2024 r. nowelizacja wprowadza obowiązek zawierania przez przedsiębiorstwa energetyczne wyłącznie umów kompleksowych z odbiorcami energii elektrycznej w gospodarstwach domowych.

5. Nowa przesłanka do udzielenia koncesji w postaci rękojmi prawidłowego wykonywania działalności koncesjonowanej

Nowelizacja wprowadza w art. 33 ust. 3d p.e. dodatkową przesłankę udzielenia, zmiany i cofnięcia koncesji w postaci rękojmi prawidłowego wykonywania działalności objętej koncesją.

Ponadto w art. 35a p.e. wprowadzono postanowienie w świetle którego przed podjęciem decyzji w sprawie udzielenia koncesji lub jej zmiany Prezes URE może dokonać sprawdzenia faktów podanych we wniosku o udzielenie koncesji lub jej zmianę w celu stwierdzenia, czy przedsiębiorca spełnia warunki wykonywania działalności gospodarczej objętej koncesją oraz, czy daje rękojmię prawidłowego wykonywania działalności objętej koncesją.

Wskutek wprowadzonej regulacji zwiększony został zakres okoliczności objętych kontrolą Prezesa URE, co pozwoli na nieudzielenie lub cofnięcie koncesji wobec podmiotów, co do których istnieją uzasadnione okoliczności, że nie będą prawidłowo wykonywać działalności gospodarczej objętej koncesją.

Przedmiotowa regulacja pozwala Prezesowi URE na szybsze reagowanie w sytuacji bardzo licznych skarg odbiorców na działania naruszające ich prawa, takie jak celowe i na szeroką skalę wprowadzanie odbiorców w błąd. Zwiększony zostanie zatem zakres ochrony rynku i odbiorców w gospodarstwach domowych.

Poza powyższymi zmianami, nowelizacja prawa energetyczne wprowadza także szereg innych zmian, które są istotne szczególnie dla indywidualnych odbiorców energii. Wśród nich można wskazać między innymi:

1. możliwość zawierania umów z cenami dynamicznymi energii elektrycznej z każdym sprzedawcą obsługującym powyżej 200 000 odbiorców,
2. wdrożenie nowego modelu sprzedaży rezerwowej energii elektrycznej,

Podsumowując, ustawa z dnia 28 lipca 2023 r. o zmianie ustawy – Prawo energetyczne oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2023 r., poz. 1681) implementująca do polskiego porządku prawnego dyrektywę 2019/944 wprowadza szereg zmian i nowych instytucji, których wejście w życie zostało rozciągnięte w czasie. Zmiany te w szczególności wzmacniają pozycję prawną Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki, któremu zostały przyznane nowe kompetencje oraz wzmacniają prawa odbiorców, a także dostosowują przepisy ustawy – Prawo energetyczne do postanowień Polityki Energetycznej Polski do 2040 r. w zakresie obowiązku zawierania z odbiorcą energii elektrycznej w gospodarstwie domowym wyłącznie umów kompleksowych.

Potrzebujesz pomocy w tym temacie? Napisz do nas!