Wyłączenie wspólnika mniejszościowego spółki z ograniczoną odpowiedzialnością jako sposób na rozwiązanie sporu korporacyjnego

Zgodnie z treścią art. 266 Kodeksu spółek handlowych:

„§ 1. Z ważnych przyczyn dotyczących danego wspólnika sąd może orzec jego wyłączenie ze spółki na żądanie wszystkich pozostałych wspólników, jeżeli udziały wspólników żądających wyłączenia stanowią więcej niż połowę kapitału zakładowego. § 2. Umowa spółki może przyznać prawo wystąpienia z powództwem, o którym mowa w § 1, także mniejszej liczbie wspólników, jeżeli ich udziały stanowią więcej niż połowę kapitału zakładowego. W tym przypadku powinni być pozwani wszyscy pozostali wspólnicy. § 3. Udziały wspólnika wyłączonego muszą być przejęte przez wspólników lub osoby trzecie. Cenę przejęcia ustala sąd na podstawie rzeczywistej wartości w dniu doręczenia pozwu.”

Z treści powyższego przepisu wynika, że przesłanką materialnoprawną przymusowego wyłączenia wspólnika mniejszościowego ze spółki jest istnienie przemawiających za tym ważnych powodów. Ustawodawca posłużył się tutaj ogólnym terminem „ważnych powodów”, pozostawiając doprecyzowanie jego szczegółowego znaczenia praktyce orzeczniczej. Zgodnie z bogatym dorobkiem orzecznictwa oraz ugruntowanymi poglądami przedstawicieli literatury przedmiotu, ważnymi powodami przemawiającymi za wyłączeniem wspólnika mniejszościowego ze spółki mogą być w szczególności:

1. działanie przez wspólnika na szkodę spółki,
2. niewykonywanie przez niego uchwał zgromadzenia wspólników,
3. nadużywanie prawa indywidualnej kontroli,
4. naruszenie zasad lojalności wobec spółki,
5. prowadzenie działalności konkurencyjnej wobec spółki,
6. szkodliwe dla spółki powstrzymywanie się od wykonywania praw udziałowych (np. odmowa udziału w zgromadzeniach wspólników),
7. długotrwały konflikt pomiędzy wspólnikiem mniejszościowym, a pozostałymi wspólnikami, którego skutki są szkodliwe dla spółki.

Co istotne,  z żądaniem wyłączenia ze spółki wspólnika mniejszościowego muszą wystąpić wszyscy pozostali wspólnicy, posiadający udziały reprezentujące łącznie więcej niż połowę kapitału zakładowego. Wymóg posiadania przez powodów udziałów stanowiących więcej niż połowę kapitału zakładowego oznacza, że nie można wyłączyć ze spółki z ograniczoną odpowiedzialnością wspólnika większościowego, posiadającego więcej niż połowę udziałów w kapitale zakładowym.

Sprawa o wyłączenie wspólnika mniejszościowego ze spółki z ograniczoną odpowiedzialnością jest sprawą o prawa majątkowego. Właściwym miejscowo sądem do wniesienia powództwa jest sąd według siedziby spółki. Jeśli chodzi o właściwość rzeczową, to zgodnie z ogólnymi zasadami jest nim sąd rejonowy, jeżeli wartość przedmiotu sporu nie przekracza 75 000 zł. W pozostałych przypadkach, właściwym jest sąd okręgowy. Wartość przedmiotu sporu określa się według rzeczywistej (rynkowej) wartości udziałów wyłączanego wspólnika. Zgodnie z treścią art. 29 pkt 2 Ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, opłata od powództwa w sprawie o wyłączenie wspólnika jest stała i wynosi 5 000 zł.

Treść art. 266 § 1 Kodeksu spółek handlowych przesądza o ustanowieniu łącznej legitymacji procesowej po stronie powodowej w postaci współuczestnictwa koniecznego. Jest to współuczestnictwo wynikające wprost z przepisu ustawy. Konstrukcja art. 266 § 1 Kodeksu spółek handlowych przesądza, że wyrok, jaki ma zapaść w sprawie zainicjowanej żądaniem wyłączenia wspólnika ze spółki, musi dotyczyć niepodzielnie wszystkich współuczestników. Istota stosunku spółki oraz relacji zachodzących między wspólnikami sprawia, że współuczestnictwo, o jakim mowa, jest także współuczestnictwem jednolitym.

Zgodnie z treścią art. 267 Kodeksu spółek handlowych:

„§ 1. Sąd, orzekając o wyłączeniu, wyznacza termin, w ciągu którego wyłączonemu wspólnikowi ma być zapłacona cena przejęcia wraz z odsetkami, licząc od dnia doręczenia pozwu. Jeżeli w ciągu tego czasu kwota nie została zapłacona, albo złożona do depozytu sądowego, orzeczenie o wyłączeniu staje się bezskuteczne. § 2. W przypadku, gdy orzeczenie o wyłączeniu stało się bezskuteczne z przyczyn określonych w § 1, wspólnik bezskutecznie wyłączony ma prawo żądać od pozywających naprawienia szkody.”

Art. 269 Kodeksu spółek handlowych z kolei stanowi, że

„Wspólnika prawomocnie wyłączonego, za którego przejęte udziały zapłacono w terminie, uważa się za wyłączonego ze spółki już od dnia doręczenia mu pozwu; nie wpływa to jednak na ważność czynności, w których brał on udział w spółce po dniu doręczenia mu pozwu.”

Z powyższych przepisów wynika, że warunkiem skuteczności wyłączenia wspólnika ze spółki z ograniczoną odpowiedzialnością obok orzeczenia sądu o wyłączeniu oraz ewentualnej uchwały wspólników o wyłączeniu wspólnika ze spółki jest wymóg przejęcia udziałów przez wspólników, bądź osoby trzecie. Skutkiem wyłączenia wspólnika jest pozbawienie wspólnika członkostwa w spółce, o czym stanowi orzeczenie o wyłączeniu, natomiast jego udziały nadal istnieją, nie zostają unicestwione jak w przypadku umorzenia. Oznacza to także, że wykonanie wyroku sądowego o wyłączeniu wspólnika mniejszościowego spółki z ograniczoną odpowiedzialnością zastępuje umowę sprzedaży przejmowanych udziałów. Wspólnika wyłączonego ze spółki prawomocnym wyrokiem sądu, któremu zapłacono w terminie za przejęte udziały, uważa się za wyłączonego ze spółki już od dnia doręczenia mu pozwu. Jednak zgodnie z zasadami ogólnymi przejście udziałów na podmiot przejmujący jest skuteczne wobec spółki od chwili, gdy spółka otrzyma od jednego z zainteresowanych zawiadomienie o przeniesieniu udziałów wraz z dowodem dokonania czynności. Orzeczenie sądu o wyłączeniu wspólnika mniejszościowego ma ponadto charakter konstytutywny, wyłączenie wspólnika następuje ze skutkiem dnia doręczenia mu powództwa.

Potrzebujesz pomocy w tym temacie? Napisz do nas!