Umorzenie postępowania egzekucyjnego – przyczyny, skutki i możliwość wznowienia

Umorzenie postępowania egzekucyjnego powoduje jego całkowite zakończenie oraz uchylenie dokonanych już czynności egzekucyjnych. Nie oznacza to jednak umorzenia długu ani niemożności podjęcia postępowania egzekucyjnego na nowo, w przyszłości. Wierzyciel w dalszym ciągu ma bowiem prawo domagać się spłaty zobowiązania.

Kiedy dochodzi do umorzenia postępowania egzekucyjnego?

Przepisy regulujące postępowanie egzekucyjne w k.p.c. przewidują dwa sposoby umorzenia postępowania egzekucyjnego – z urzędu bądź na wniosek.

W przypadku egzekucji sądowej zasadą jest wnioskowy charakter tego rodzaju postępowania – większości wypadków występowanie wniosku wierzyciela jest bezwzględną przesłanką egzekucji, co powoduje, że cofnięcie wniosku stwarza po stronie organu obowiązek umorzenia postępowania egzekucyjnego zgodnie z wolą wierzyciela.

Wyjątkowo umorzenie postępowania egzekucyjnego może nastąpić na wniosek dłużnika, pod warunkiem, że przed dniem złożenia wniosku o wszczęcie egzekucji doszło do przedawnienia roszczenia objętego tytułem wykonawczym, a wierzyciel nie wykazał, że doszło do zdarzenia przerywającego bieg terminu przedawnienia.

Do umorzenia postępowania egzekucyjnego w trybie wnioskowym może dojść również
jeżeli wierzyciel jest w posiadaniu zastawu zabezpieczającego pełne zaspokojenie egzekwowanego roszczenia, chyba że egzekucja skierowana jest do przedmiotu zastawu.
W praktyce oznacza to, że wierzyciel może ponownie wnosić o wszczęcie egzekucji z innych składników majątku niż przedmiot zastawu, nie wyłączając tych, co do których organ egzekucyjny umorzył wcześniej postępowanie egzekucyjne.

Przyczyn umorzenia postępowania egzekucyjnego z urzędu jest więcej, a reguluje je art. 824 k.p.c. Na podstawie wyżej wspomnianego przepisu do umorzenia postepowania dochodzi obligatoryjnie m.in., gdy wierzyciel lub dłużnik nie mają zdolności sądowej, gdy koszty postępowania egzekucyjnego przewyższyłyby sumę uzyskaną z egzekucji albo gdy egzekucja została skierowana do przedmiotu wyłączonego spod egzekucji na podstawie przepisów szczególnych, albo orzeczenia sądu. Ostatni przykład stanowi o konieczności umorzenia egzekucji w każdym przypadku, w którym miałaby dotyczyć zajęcia np. świadczeń alimentacyjnych czy świadczeń z pomocy społecznej.

Skutek umorzenia postępowania egzekucyjnego

Skutek umorzenia postępowania egzekucyjnego w postaci uchylenia dokonanych czynności obejmuje wszystkie czynności egzekucyjne – w tym również zajęcie nałożonych na dłużnika, a dotychczas niezapłaconych grzywien oraz bezwzględną konieczność wykreślenia z księgi wieczystej wzmianki o wszczęciu postępowania egzekucyjnego z nieruchomości.

Z chwilą uprawomocnienia się postanowienia o umorzeniu dłużnik odzyskuje możliwość swobodnego dysponowania przedmiotami, do których była skierowana egzekucja.

Umorzenie postępowania egzekucyjnego na wniosek wierzyciela wyróżnia się ponadto tą cechą, że w jego konsekwencji uchyleniu podlega wydane w toku postępowania postanowienie o przyznaniu wierzycielowi od dłużnika kosztów zastępstwa prawnego.

Wsród skutków jakie wywołuje umorzenie należy wyróżnić także to, że ponowne wszczęcie egzekucji jest możliwe dopiero wówczas, gdy ustanie przyczyna, ze względu na którą doszło do umorzenia. W wyjątkowych sytuacjach jednak termin ten może być ściśle określony.

Jeden z takich przypadków został uregulowany w art. 985 § 1 k.p.c. Dotyczy on okoliczności, w których do umorzenia postępowania egzekucyjnego dochodzi, gdy po drugiej licytacji nieruchomość wciąż nie została sprzedana i żaden z wierzycieli nie przejął jej na własność. Umorzenie na podstawie art. 985 § 1 k.p.c. powoduje, że nowa egzekucja z nieruchomości może być wszczęta dopiero po upływie 6 miesięcy od daty drugiej licytacji.

W kontekście skutków umorzenia postępowania egzekucyjnego należy również pamiętać o rozpoczynającym się na nowo biegu terminu przedawnienia, który pierwotnie został przerwany w momencie wszczęcia postepowania egzekucyjnego. Jest to istotne z perspektywy zarówno wierzyciela jak i dłużnika, gdyż po upływie terminu przedawnienia zobowiązanie staje się tzw. zobowiązaniem naturalnym. Oznacza to, że wierzyciel może co prawda dochodzić przed sądem spełnienia należnego mu zobowiązania, ale w przypadku, gdy dłużnik podniesie zarzut przedawnienia to powództwo i tak zostanie oddalone.

Prawa nabyte przez osoby trzecie

Jeżeli dotychczas prowadzone postępowanie egzekucje doprowadziło do nabycia przez osoby trzecie pewnych praw (np. prawa własności nieruchomości nabytego przez nabywcę licytacyjnego) to nawet umorzenie takiego postępowania nie może prowadzić do naruszenia praw nabytych tych osób. W chwili uprawomocninenia się postanowienia o umorzeniu postepowania egzekucyjnego po stronie komornika powstaje obowiązek zawiadomienia
o uchyleniu dokonanego zajęcia osób trzecich, na których prawa i obowiązki to zajecie miało wpływ.

Podsumowanie

Podsumowując, umorzenie postępowania egzekucyjnego, bez względu na to czy zostało dokonywane z urzędu czy na wniosek, skutkuje automatycznym uchyleniem dokonanych czynności egzekucyjnych, i przywróceniem stanu majątku dłużnika sprzed jego zajęcia. Po usunięciu przeszkody postępowanie egzekucyjne może być wszczęte na nowo chyba, że
z innych przyczyn egzekucja nie jest dopuszczalna. Czynności dokonane w umorzonym postępowaniu nie wywołują skutków procesowych w nowym postępowaniu, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej.

Potrzebujesz pomocy w tym temacie? Napisz do nas!