Umorzenie postępowania egzekucyjnego – co dalej?

Przesłanki umorzenia postępowania egzekucyjnego z urzędu

Ustawodawca przewidział na gruncie k.p.c. możliwość umorzenia postępowania egzekucyjnego zarówno z urzędu, jak i na wniosek wierzyciela, ale także na wniosek dłużnika. Z częściowym umorzeniem można spotkać się w zakresie podmiotowym, gdy po stronie dłużnika lub wierzyciela występuje kilka podmiotów, a także w zakresie przedmiotowym, gdy dojdzie do umorzenia postępowania egzekucyjnego w odniesieniu do sposobu egzekucji lub składnika majątku. W kontekście umorzenia z urzędu należy zwrócić się do regulacji art. 824 k.p.c., zgodnie z którą postępowanie egzekucyjne może zostać umorzone z urzędu w całości lub w części w kilku enumeratywnie wymienionych sytuacjach.

Brak legitymacji organów sądowych do prowadzenia egzekucji

W sytuacji, gdy okaże się, że egzekucja nie należy do organów sądowych, tj., organy te nie posiadają legitymacji do prowadzenia egzekucji, postępowanie egzekucyjne umarza się z urzędu. Wiąże się to z niezwykle istotną kwestią właściwości organów do podejmowana czynności w poszczególnym zakresie, a postępowanie egzekucyjne nie stanowi od tej reguły odstępstwa.

Brak zdolności sądowej Wierzyciela lub Dłużnika

Kolejną sytuacją, w której postępowanie egzekucyjne ulega umorzeniu z urzędu jest przypadek, gdzie dłużnik lub wierzyciel nie posiada zdolności sądowej. Tę kwestie organy prowadzące postępowanie powinny mieć na uwadze w toku całego postępowania, gdyż w chwili stwierdzenia braku zdolności sądowej którejkolwiek ze stron w toku postępowania, niemożliwym jest prawidłowe dalsze prowadzenia egzekucji. Jeżeli w sytuacji wystąpienia braku zdolności sądowej przeszkodę tę można usunąć, organ egzekucyjny powinien wyznaczyć stronie termin do usunięcia tego braku i dopiero po jego upływie, organ będzie zmuszony do umorzenia postępowania z urzędu.

Na płaszczyźnie podmiotowej postępowanie egzekucyjne może ulec umorzeniu nie tylko ze względu na brak zdolności sądowej strony, ale też w sytuacji, gdy osoba dłużnika na to nie pozwala. Tak się dzieje w przypadku, gdy dłużnikiem jest osoba objęta immunitetem dyplomatycznym zgodnie z regulacją art. 1115 k.p.c., co w kontekście postępowania egzekucyjnego nazywane jest immunitetem egzekucyjnym.

Bezskuteczność egzekucji w odniesieniu do kosztów

Kolejną sytuacją, w której organ egzekucyjny z urzędu umarza postępowanie egzekucyjne, jest przypadek, gdzie oczywistym jest niemożność uzyskania poprzez egzekucję sumy wyższej od kosztów egzekucyjnych. Chodzi tutaj o sytuację, gdy dochodzone w postępowaniu egzekucyjnym roszczenie pieniężne nie może być zaspokojone ze składników majątkowych dłużnika ponad koszty egzekucyjne, w tym w szczególności ponad wydatki i opłaty egzekucyjne. Zastosowanie tej przesłanki możliwe jest jedynie w egzekucji świadczeń pieniężnych z pominięciem egzekucji ze świadczeń alimentacyjnych zgodnie z art. 1086 § 5 k.p.c.

Bezczynność Wierzyciela

W zakresie podmiotowym należy zwrócić uwagę na kolejną przesłankę umorzenia postępowania egzekucyjnego z urzędu, czyli bezczynność samego wierzyciela. Aktywny i czynny udział wierzyciela jest konieczny w celu zapewnienia prawidłowego toku postępowania egzekucyjnego, jako że to jego roszczenia stanowią jego przedmiot. Dotyczy to zarówno czynności podejmowanych w celu dalszego prowadzenia postepowania egzekucyjnego, jak również tych koniecznych do podjęcia postępowania zawieszonego.

Podstawa egzekucji oraz niewłaściwy Dłużnik

Ostatnie przesłanki przewidziane w przepisie art. 824 k.p.c. jako podstawy dla umorzenia postępowania egzekucyjnego z urzędu odnoszą się zarówno do płaszczyzny przedmiotowej, jak i podmiotowej. W zakresie przedmiotowym przesłanką uzasadniającą umorzenie przez organ egzekucyjny postępowania z urzędu jest pozbawienie wykonalności prawomocnego tytułu wykonawczego, czyli samej podstawy wszczęcia postępowania egzekucyjnego. Ponadto, umorzenie postępowania egzekucyjnego z urzędu będzie konieczne jeżeli egzekucję skierowano przeciwko osobie, która według klauzuli wykonalności dłużnikiem nie jest, i która sprzeciwiła się prowadzeniu egzekucji, albo jeżeli prowadzenie egzekucji pozostaje z innych przyczyn w oczywistej sprzeczności z treścią tytułu wykonawczego,.

Przesłanki umorzenia postępowania egzekucyjnego na wniosek

W zakresie umorzenia postępowania egzekucyjnego na wniosek ustawodawca wskazuje jedynie dwa warianty, tj. na wniosek wierzyciela albo na wniosek dłużnika, obie uregulowane w treści art. 825 k.p.c. Zgodnie z przytoczonym przepisem organ egzekucyjny zobowiązany jest postępowanie egzekucyjne umorzyć w całości lub w części, na wniosek wierzyciela. Jednakże, w sytuacji, gdzie w sprawie egzekucja została wszczęta z urzędu albo na żądanie uprawnionego organu, do wniosku wierzyciela w przedmiocie umorzenia postępowania konieczna jest zgoda sadu lub organu uprawnionego, który wszczęcia egzekucji zażądał.

Co więcej, tak jak ustawa nie nakłada na wierzyciela obowiązku sformułowania uzasadnienia złożonego wniosku, tak również organ egzekucyjny postępowanie prowadzący nie jest umocowany do sprawdzenia jego zasadności. W tym zakresie problematyczną kwestią wydaje się być sytuacja, w której po stronie wierzyciela znajduje się więcej niż jeden podmiot. Uznaje się jednak, że w przypadku zaistnienia takiej sytuacji, gdy tylko jeden z wierzycieli postanowi złożyć wniosek o umorzenie egzekucji, wywołuje on skutki tylko w stosunku do wnioskodawcy, pozostawiając tym samym roszczenia pozostałych wierzycieli w niezmienionej formule.

Również dłużnikowi zostało przyznane prawo złożenia wniosku w przedmiocie umorzenia postępowania egzekucyjnego, zostało ono jednak obwarowane pewnymi warunkami. Dłużnik zachowuje takie uprawnienie tylko w przypadku, gdy przed dniem złożenia wniosku o wszczęcie egzekucji roszczenie objęte tytułem wykonawczym uległo przedawnieniu, a sam wierzyciel nie wykazał przy użyciu odpowiedniej dokumentacji urzędowej bądź prywatnej, że przed tą datą nastąpiło zdarzenie przerywające bieg terminu przedawnienia.

Skutki umorzenia postępowania egzekucyjnego

Zgodnie z regulacją art. 826 k.p.c. umorzenie postępowania egzekucyjnego powoduje uchylenie dokonanych czynności egzekucyjnych, niemniej jednak nie jest to równoznaczne z pozbawieniem wierzyciela możliwości ponownego wszczęcia egzekucji. W kontekście tej ostatniej kwestii, ustawodawca zaznaczył, że nie mogą istnieć inne przyczyny sprzeciwiające się ponownemu podjęciu egzekucji. Ponadto, umorzenie postępowania egzekucyjnego w swojej istocie nie może naruszać interesów osób trzecich.

Wskutek umorzenia postępowania egzekucyjnego niezwłocznie po uprawomocnieniu się postanowienia w przedmiotowej kwestii, komornik zawiadamia o uchyleniu dokonanego zajęcia osoby trzecie, na których prawa i obowiązki zajęcie to miało wpływ. Ustawodawca w katalogu art. 826 § 2 k.p.c. wskazuje w szczególności jako osoby trzecie dozorcę zajętej ruchomości, pracodawcę, bank, dłużnika zajętej wierzytelności lub inną osobę, która z zajętego prawa jest obciążona obowiązkiem względem dłużnika. Ponadto, do obowiązków komornika należy również podjęcie odpowiednich czynności celem zaspokojenia roszczeń wspominanych osób trzecich. Należy jednak mieć na uwadze fakt, iż do momentu uprawomocnienia się postanowienia o umorzeniu postępowania egzekucyjnego czynności podjęte w jego toku pozostają w mocy, zatem warunkiem koniecznym dla ich unieważnienia jest stwierdzenie prawomocności.

Zanim dojdzie do samego umorzenia postepowania egzekucyjnego, zgodnie z regulacja art. 827 k.p.c. istnieje możliwość dopuszczenia i wysłuchania zarówno wierzyciela jak i dłużnika, niemniej jednak w znacznej mierze kwestie z tym związane pozostają w gestii samego organu egzekucyjnego.

Czy można odwołać się od postanowienia o umorzeniu postępowania egzekucyjnego?

Ustawodawca na gruncie przepisu art. 828 k.p.c. przyznaje uprawnienie do zaskarżenia postanowienia o umorzeniu postępowania egzekucyjnego poprzez wniesienie w tym przedmiocie zażalenia. Nie został wskazany katalog przyczyn i przesłanek, w przypadku zaistnienia których można wnieść zażalenie na przedmiotowe postanowienie. W tym zakresie ustawodawca pozostawił pewną dowolność, pozwalając na złożenie takiego zażalenia niezależnie od przyczyn, z jakich postępowanie egzekucyjne zostało umorzone. Zatem umorzenie postępowania egzekucyjnego nie jest postanowieniem bez wyjścia, a od jego skutków można spróbować się odwołać.

Potrzebujesz pomocy w tym temacie? Napisz do nas!