Roszczenie o zachowek

Pojęcie zachowku jest większości z nas znane. Zachowek bowiem stanowi instytucję przewidzianą przez ustawodawcę, w celu ochrony najbliższych spadkodawcy osób. Regulacja ta unormowana została w kodeksie cywilnym – w przepisach art. 991-1011. Zachowek jednak wbrew pozorom, stanowi nadal dosyć problematyczną tematykę, z uwagi na możliwe wyłączenia w uprawnieniu do jego dochodzenia oraz konieczność jego odpowiedniego wyliczenia.

Komu więc przysługuje zachowek? Można powiedzieć, że najbliższej rodzinie – zstępnym (dzieciom, wnukom), małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy. Co jednak istotne, ustawodawca nie zalicza do tej grupy „najbliższych” rodzeństwa spadkodawcy – zatem nie są oni uprawnieni do dochodzenia zachowku. Najczęściej z roszczeniem o zachowek występują dzieci – po swoich rodzicach lub wnuki – po dziadkach. Warto też nadmienić, że roszczenie o zachowek przysługuje nie tylko w przypadku pominięcia spadkobiercy ustawowego w testamencie, ale także wówczas, gdy spadkobierca otrzymuje mniejszy udział, niż jest mu należny.

Zachowek nie będzie natomiast przysługiwał osobom, które zostały wydziedziczone przez spadkodawcę, uznane za niegodne dziedziczenia, zrzekły się dziedziczenia, odrzuciły spadek lub zostały wyłączone z dziedziczenia na mocy orzeczenia sądowego. Należy przy tym pamiętać, że w miejsce wymienionych osób, będą wchodzili ich zstępni. Zatem jeśli przykładowo, córka spadkodawcy odrzuci spadek – w jej miejsce wejdą jej dzieci.

Roszczenie o zachowek umożliwia domaganie się zapłaty określonej kwoty przez spadkobierców, którzy nie otrzymali spadku wcale lub otrzymali mniejszą część, niż powinni. Najczęściej taka sytuacja ma miejsce w momencie powołania przez spadkodawcę do dziedziczenia w testamencie jednego z dzieci. Wówczas pozostali zstępni uprawnieni są do dochodzenia części należnego im majątku od osoby dziedziczącej spadek. Prawo umożliwia dochodzenie należności stanowiącej połowę udziału, który przypadałby spadkobiercom przy dziedziczeniu ustawowym. Wyjątkiem są sytuacje, w których uprawnionym do zachowku jest małoletni lub osoba trwale niezdolna do pracy. Wówczas dochodzić można dwóch trzecich wartości należnej części spadku.

Żądanie zapłaty z tytułu zachowku kieruje się do sądu w pozwie o zapłatę. Właściwy w tego typu sprawach będzie sąd ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy. Jeśli nie ma możliwości ustalenia adresu w Polsce, pozew kieruje się do sądu, w obrębie którego znajduje się majątek lub jego część. Roszczenia te przedawniają się z upływem 5 lat od dnia ogłoszenia testamentu lub otwarcia spadku.

 

Autor: Karolina Kochańska, Aplikant adwokacki