Przeniesienie autorskich praw majątkowych – o czym należy pamiętać?

Czym są autorskie prawa majątkowe?

W pierwszej kolejności, gwoli przypomnienia – autorskie prawa majątkowe to nic innego jak wyłączne prawo twórcy danego utworu do korzystania z utworu, decydowania o jego rozpowszechnieniu, dowolnego rozporządzania utworem i pobierania z tego tytułu wynagrodzenia. Każdy, kto chciałby z utworu skorzystać musi wpierw uzyskać zgodę twórcy lub jego następcy prawnego.

Brak właściwego przeniesienia praw do dzieła i skrupulatnego opisania sposobów i warunków w jakich nabywca ma możliwość z dzieła korzystać może przysporzyć wielu problemów natury prawnej, co w konsekwencji często będzie rzutowało na realizację zamierzeń biznesowych nabywcy. Jeżeli bowiem w nieprawidłowy sposób lub zbyt ogólnie skonstruujemy zapisy dotyczące przeniesienia praw autorskich – przykładowo do fragmentu kodu, który potrzebujemy wykorzystać w projektowanej aplikacji – możemy narazić się długie negocjacje celem zniwelowania negatywnych skutków wadliwej konstrukcji postanowień umownych, a nawet na długotrwały proces sądowy, co skutecznie wstrzyma cały proces biznesowy.

Jak więc powinna wyglądać umowa przenosząca autorskie prawa majątkowe do utworu, tak by skutecznie zabezpieczała strony umowy?

1. Forma pisemna umowy

Umowa o przeniesienie autorskich praw majątkowych wymaga zachowania formy pisemnej pod rygorem nieważności. Bez zachowania właściwej formy umowa będzie nieważna i nie wywoła skutków prawnych, nie dojdzie więc do przeniesienia praw na nabywcę.

Aby przenieść prawa autorskie do danego dzieła nie trzeba zawierać odrębnej umowy. Klauzula dotycząca tych praw obejmująca wszystkie niezbędne postanowienia może i w przeważającej części przypadków znajduje się w treści umowy głównej, np. umowy o dzieło, umowy o współpracy, umowy o roboty budowlane. Należy jednak zawsze pamiętać o formie pisemnej umowy, chyba że dla umowy głównej zastrzeżona jest forma surowsza (zdarza się to często w przypadku umów nienazwanych, np. inwestycyjnych, gdzie obok przeniesienia praw autorskich możemy mieć również zapisy mówiące o sprzedaży udziałów, dla których skutecznego przeniesienia wymaga się formy surowszej – z podpisami notarialnie poświadczonymi).

2. Określenie przedmiotu praw autorskich

W umowie należy precyzyjnie wskazać utwór, do jakiego prawa przenosimy. Może to być utwór już istniejący, lub taki który dopiero powstanie. Za utwór rozumiemy każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia – tak więc mogą to być fotografie, zapisy muzyczne, audiowizualne, programy komputerowe, kody źródłowe, dokumenty, projekty architektoniczne, etc.

3. Wskazanie pól eksploatacji

Kolejnym niezbędnym warunkiem jest określenie w umowie pól eksploatacji, na których nabywca będzie mógł korzystać z utworów. W tym miejscu należy określić, w jakim zakresie i za pośrednictwem jakich środków nabywca będzie mógł rozpowszechnić utwór. Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych w art. 50 zawiera co prawda katalog otwarty pól eksploatacji, jednak w dalszym ciągu jest on zbyt ogólny. Pola eksploatacji winny być wymienione konkretnie, tak by nie pozostawiały stronom umowy wątpliwości, jak i gdzie dopuszczalne będzie korzystanie z utworów.

Częstym błędem pojawiającym się w tego typu umowach, jest również zapis stanowiący o tym, że prawa autorskie do utworu przenoszone są również na wszystkich przyszłych polach eksploatacji nieznanych w chwili zawierania umowy. Takie postanowienie umowy jest nieważne. Zgodnie z ustawą o prawie autorskim i prawach pokrewnych umowa może dotyczyć tylko pól eksploatacji, które są znane w chwili jej zawarcia.

W takim przypadku rozwiązaniem może być wprowadzenie do umowy postanowienia, w którym strony zobowiążą się do wspólnego ustalenia zasad (w tym wynagrodzenia) w zakresie przeniesienia praw autorskich na powstałych w przyszłości nowych polach eksploatacji.

4. Wynagrodzenie

Wynagrodzenie za przeniesienie praw autorskich strony mogą ustalić dowolnie. Może się ono zawierać w wynagrodzeniu z tytułu umowy głównej, może również zostać określone odrębnie. Umowa może też przewidywać, że przeniesienie następuje bez wynagrodzenia – w takim przypadku należy to wyraźnie odnotować w zapisach umowy, bowiem ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych zawiera domniemanie, zgodnie z którym, jeżeli strony w umowie nie określiły wynagrodzenia twórcy, jest ono mu należne.

5. Prawo nabywcy do wykonywania praw zależnych

Niezwykle istotne postanowienie w kontekście możliwości dokonywania zmian w utworze to przeniesienie, obok praw majątkowych, praw zależnych do utworu. Jeżeli nabywca nie zastrzeże dla siebie możliwości wykonywania praw zależnych do dzieła, a więc przykładowo jego modyfikacji, wówczas nie będzie mógł bez zgody twórcy dokonywać w nim zmian. Zgodnie z art. 46 ww. ustawy, jeżeli umowa nie stanowi inaczej, twórca zachowuje wyłączne prawo zezwalania na wykonywanie zależnego prawa autorskiego, mimo że w umowie postanowiono o przeniesieniu całości autorskich praw majątkowych.

6. Moment przejścia praw do utworu

Umowa winna określać nadto moment, w którym prawa autorskie przechodzą na nabywcę, przy czym strony umowy mogą określić go w sposób dowolny.

Z perspektywy twórcy najkorzystniej by przejście praw następowało po uiszczeniu na jego rzecz wynagrodzenia. W przypadku utworów jeszcze niepowstałych moment transferu praw określa się najczęściej jako chwila ustalenia utworu choćby w postaci nieukończonej.

Jeżeli umowa nie będzie wskazywać momentu przejścia, wówczas zastosowanie znajdzie art. 64 ustawy, zgodnie z którym:

Umowa zobowiązująca do przeniesienia autorskich praw majątkowych przenosi na nabywcę, z chwilą przyjęcia utworu, prawo do wyłącznego korzystania z utworu na określonym w umowie polu eksploatacji, chyba że postanowiono w niej inaczej.

W tym przypadku znaczenie ma więc chwila przyjęcia utworu przez nabywcę, co może jednak rodzić wątpliwości oraz potencjalne problemy, w przypadku gdy wynagrodzenie zostanie już uiszczone na rzecz twórcy, a nabywca w dalszym ciągu utworu nie otrzymał, a więc nie wystąpił element przyjęcia. Stąd wskazanie momentu przejścia majątkowych praw autorskich na nabywcę jest niezwykle istotne w kontekście ochrony jego interesów.

Potrzebujesz pomocy w tym temacie? Napisz do nas!