Mediacja sądowa – co to jest i na czym polega?

Czym jest mediacja?

Mediacja jest procedurą rozwiązywania sporów, polegającą na wprowadzeniu pomiędzy strony konfliktu bezstronnej osoby trzeciej, której zadaniem nie jest rozstrzygnięcie sporu, lecz udzielenie stronom pomocy w zawarciu porozumienia satysfakcjonującego zarówno stronę dochodzącą swoich roszczeń, jak i tą, od której roszczenie jest dochodzone. Osobą taką jest mediator, który poprzez zachęcanie stron do aktywnego poszukiwania możliwości wzajemnego porozumienia się w przedmiocie istniejącego konfliktu może doprowadzić do uniknięcia konieczności wchodzenia na drogę sądową. Może on również proponować stronom dokonanie innych koniecznych ustaleń, jak również przeprowadzenie ekspertyz i innych czynności, a także proponować treść porozumienia.

Cechy charakterystyczne mediacji sądowej

W swojej istocie mediacja charakteryzuje się dobrowolnością, poufnością, bezstronnością oraz elastycznością. Dobrowolny aspekt mediacji opiera się na fakcie, iż strony muszą jednogłośnie wyrazić wolę podjęcia się procesu mediacji i zaakceptować również mediatora. Ponadto, nawet post factum podjęcia takiej decyzji, mogą zmienić swoje stanowisko, jeśli nie widzą możliwości pozasądowego zażegnania konfliktu i z takowego postępowania mediacyjnego zrezygnować.

Z kolei poufność postępowania mediacyjnego polega na tym, że całokształt procesu mediacyjnego objęty jest tajemnicą, co oznacza, iż mediatora obowiązuje dyskrecja w zakresie informacji udzielanych mu w procesie mediacyjnym. Również wyrazem poufności mediacji jest przechowywanie wszelkich dokumentów z zachowaniem odpowiednich reguł mających na celu ochronę danych i informacji w nich zawartych.

Wyrazem bezstronności mediacji jest w pierwszej kolejności sama osoba mediatora. Jest to zawsze osoba neutralna dla stron konfliktu, a co za tym idzie nie dokonuje on oceny działania żadnej ze stron, tym samym nie przychylając się do stanowiska jednej bądź drugiej strony. Wynika z tego w sposób oczywisty, iż na gruncie mediacyjnym strony traktowane są w sposób jednakowy, a zatem żadna z nich nie stoi na pozycji uprzywilejowanej wobec drugiej.

Elastyczność postępowania mediacyjnego wydaje się jednym z istotniejszych atutów takiej metody rozwiązania sporu. Postępowanie mediacyjne jest pozbawione formalnych obostrzeń charakterystycznych dla postępowań sądowych ograniczonych regulacjami poszczególnych ustaw. W szczególności elementy samej mediacji takie jak choćby miejsce spotkania czy jego termin ustalane są na bieżąco za obopólną zgoda stron konfliktu.

Mediacja sądowa w różnych postępowaniach

Wielopłaszczyznowy charakter mediacji pozwala na jej stosowanie na tle różnych sporów. Z powodzeniem stosuje się postępowanie mediacyjne w sprawach cywilnych, rodzinnych, gospodarczych oraz karnych.

Mediacja sądowa w postępowaniu cywilnym

W sprawach cywilnych z mediacją najczęściej spotkamy się w kwestiach dotyczących spraw spadkowych, pracowniczych czy niezwykle popularnych sporów sąsiedzkich. Jak wskazuje art. 10 Kodeksu postepowania cywilnego w sprawach, w których zawarcie ugody jest dopuszczalne, sąd dąży w każdym stanie postępowania do ich ugodowego załatwienia, w szczególności przez nakłanianie stron do mediacji. Dokładnie wytyczne dotyczące mediacji w postępowaniu cywilnym wskazane zostały w treści art. 183¹ i następnych Kodeksu postępowania cywilnego, gdzie w szczególności ustawodawca uregulował dobrowolny charakter mediacji, na jakiej podstawie można ją prowadzić, a także kwestię bezstronności i wymogów dotyczących osoby mediatora, jak również jego wynagrodzenie.

Mediacja sądowa w sprawach rodzinnym

W sprawach rodzinnych mediacja stosowana jest najczęściej w sprawach o rozwód i separację. Zmierza ona do pogodzenia małżonków i zakończenia konfliktu w celu możliwego ratowania rozpadającego się związku małżeńskiego. Jeśli to się nie powiedzie, w postępowaniu mediacyjnym można ustalić istotne kwestie, o których w innym wypadku orzekłby sąd. Należą do nich m.in. temat alimentów czy podziału majątku wspólnego, w tym korzystania ze wspólnego mieszkania małżonków, a ponadto kwestie związane wykonywaniem władzy rodzicielskiej nad małoletnimi dziećmi, a także kontaktów rodziców z dziećmi. W sprawach, gdzie kwestię sporną stanowią właśnie kontakty małoletnich sąd szczególnie uwzględnia porozumienie między małżonkami, jeśli jest ono korzystne dla dobra małoletnich dzieci. W drodze postępowania mediacyjnego możliwe jest również sporządzenie planu wychowawczego na podstawie art. 58 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.

Mediacja sądowa w sprawach gospodarczych

W zakresie spraw gospodarczych mediacja prowadzona jest najczęściej w sprawach o zniesienie współwłasności czy sprawach dotyczących zapłaty roszczeń pieniężnych. W sprawach gospodarczych mediacja umożliwia ugodowe zakończenie sporu powstałego pomiędzy przedsiębiorcami wynikłego w związku z prowadzoną przez nich działalnością. Jest ona dopuszczalna sporu jest w sytuacjach, w których odpowiednie przepisy dopuszczają zawarcie ugody, szczególnie o zapłatę, wykonanie umowy, jak również ustalenie roszczeń wspólników i akcjonariuszy, a także dokonanie ustalenia obowiązków w ramach umowy konsorcjum.

Mediacja sądowa w postępowaniu karnym  

Na gruncie spraw karnych mediacja przyjęła nieco inny wymiar. W odniesieniu do spraw karnych mediacja zapewnia stronom możliwość polubownego rozwiązania problemu wynikłego wskutek popełnionego przestępstwa na zaproponowanych wspólnie warunkach. Dzięki zastosowaniu mediacji zarówno pokrzywdzony, jak i oskarżony mają szansę wypowiedzieć się w temacie konsekwencji zaistniałego czynu zabronionego, a także w zakresie swoich oczekiwań wobec drugiej strony. Tym samym, podjęcie działań mediacyjnych na gruncie daje możliwość bezpośredniego wyrażenia przez oskarżonego żalu za popełnione przestępstwo, a także chęci zadośćuczynienia za wyrządzone szkody. Ma to o tyle istotne znaczenie, że instytucja czynnego żalu na gruncie Kodeksu postępowania karnego stanowi okoliczność łagodzącą, której wystąpienie może w sposób diametralny wpłynąć na końcowy wymiar kary wskazany w wyroku sądu.

Czy mediacja sądowa jest korzystnym rozwiązaniem?

Mediacja jest bez wątpienia nad wyraz korzystną formą zażegnania sporów nie tylko w kontekście ulgi finansowej, ale także tej emocjonalnej. Postępowanie mediacyjne oznacza szansę na oszczędność czasu poświęconego na rozstrzygniecie sporu, znaczne obniżenie kosztów się z nim wiążących, a ponadto zredukowanie poziomu stresu wynikającego z prowadzonych długotrwałych postępowań na kanwie sądowej. Mediacja pozwala stronom konfliktu na wspólne wypracowanie rozwiązania satysfakcjonujące obie partie przy obopólnym aktywnym ich udziale, co w przypadku dojścia do konsensusu skutkuje większym zadowoleniem stron, a także zapewnia wyższy stopień prawdopodobieństwa, iż strony do wspólnie skomponowanie ugody się zastosują, jako że sami są jej autorami.

Potrzebujesz pomocy w tym temacie? Napisz do nas!