Istotność wady jako przesłanka warunkująca odstąpienie od umowy

Jak wynika z przepisów art. 560 k.c., jedną z możliwości reakcji kupującego na zakup rzeczy posiadającej wady na podstawie przepisów o rękojmi jest odstąpienie od umowy. Prawo to jest limitowane brzmieniem art. 560 § 4 k.c., zgodnie z którym

Kupujący nie może odstąpić od umowy, jeżeli wada jest nieistotna.

Jak zatem ocenić, czy wada jest istotna, czy też nieistotna, a zatem czy odstąpienie od umowy jest w danym przypadku w ogóle dopuszczalne.

Odstąpienie od umowy z tytułu rękojmi

Wykładnia przedmiotowego przepisu nie jest zupełnie oczywista i dostarcza doktrynie oraz orzecznictwu szeregu problemów, których rozwiązanie często sprowadza się do kazuistycznego podejścia do sprawy.

W świetle brzmienia powołanego przepisu zauważenia wymaga przede wszystkim to, iż prawo do odstąpienia od umowy nie jest bezwzględne, tzn. jego skuteczność nie zależy od arbitralnej decyzji uprawnionego, lecz od przesłanki o charakterze obiektywnym, tj. od tego, czy jest to wada istotna, czy wada nieistotna. Jeśli bowiem jest to wada nieistotna, to kupujący od umowy odstąpić nie może, co oznaczać będzie bezskuteczność złożonego oświadczenia.

Odstąpienie od umowy z tytułu rękojmi skonstruowane prawnie w ten sposób ma na celu z jednej strony chronić interesy kupującego, natomiast z drugiej – w zakresie wprowadzonej przesłanki istotności wady – interesy sprzedawcy. Z tego względu przy ocenie istotności wady należy uwzględnić interesy oraz uzasadnione oczekiwania kupującego i sprzedawcy, a nie – jak często się twierdzi – wyłącznie albo przede wszystkim punkt widzenia kupującego (zob. np. J. Jezioro (w:) Kodeks cywilny. Komentarz., red. E. Gniewek, P. Machnikowski, 2016, komentarz do art. 560, nb 18.

Wada istotna a wada nieistotna

W rezultacie można stwierdzić, że istotna jest przede wszystkim taka wada, która mogłaby skłaniać do odstąpienia od umowy przeciętnego nabywcę rzeczy. W tym zakresie istotne znaczenie ma ocena, czy wpływ wady na walory użytkowe albo estetyczne rzeczy, tudzież właściwości związane z bezpieczeństwem mógłby skłaniać – z tego tylko powodu – przeciętnego uczestnika obrotu do odstąpienia od umowy (ustalenie wpływu wady na walory użytkowe rzeczy czy bezpieczeństwo może wymagać wiadomości specjalnych; por. E. Habryń-Chojnacka (w:) Kodeks cywilny. Komentarz., t. II, red. M. Gutowski, 2016, komentarz do art. 560, nb 25).

Po stronie sprzedawcy istotne są natomiast konsekwencje związane z odstąpieniem od umowy, a zwłaszcza związane z tym niedogodności, koszty i ryzyka. Jeżeli sprzedawca może bez trudu ponownie sprzedać wadliwą rzecz (jest praktycznie jak nowa) i nie ponosi istotnych kosztów, istotność należy oceniać łagodniej niż wtedy, gdy odstąpienie od umowy będzie się najprawdopodobniej wiązać dla sprzedawcy z trwałą stratą (R. Trzaskowski [w:] Kodeks cywilny. Komentarz. Tom IV. Zobowiązania. Część szczegółowa, wyd. II, red. J. Gudowski, Warszawa 2017, art. 560, art. 561).

Wydaje się, że pewne znaczenie może mieć także taki czynnik jak subiektywna odpowiedzialność sprzedawcy za sprzedaż rzeczy wadliwej (im wyższy poziom natężenia winy po stronie sprzedawcy, tym niższe wymagania należy stawiać kryterium istotności). Czynnik ten, jawiący się jako obcy, w rzeczywistości taki nie jest, wpływa bowiem na poziom usprawiedliwionych oczekiwań sprzedawcy (R. Trzaskowski [w:] Kodeks cywilny. Komentarz. Tom IV. Zobowiązania. Część szczegółowa, wyd. II, red. J. Gudowski, Warszawa 2017, art. 560, art. 561).

W orzecznictwie podnosi się między innymi, że Oceny istotności wady w rozumieniu przepisów o rękojmi przy sprzedaży należy dokonywać z punktu widzenia kupującego, nie przydatności rzeczy do zwykłego użytku i to oczekiwania nabywcy związane z funkcjonowaniem rzeczy mają podstawowe znaczenie (Wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z 26.11.2019 r., I ACa 730/18, LEX nr 2817669). Co wymaga dodania w zakresie tej tezy, a co łączy się z uzasadnieniem w/w wyroku, oczekiwania nabywcy muszą być odpowiednio skonkretyzowane i zakomunikowane drugiej stronie.

W orzecznictwie wskazuje się nadto, że okoliczność, iż wada ma charakter usuwalny, nie wyklucza przyjęcia, że wada ta jest jednocześnie wadą istotną. Brak jest jakichkolwiek podstaw, by traktować oba pojęcia jako synonimiczne. Desygnaty nazw: „wada istotna” i „wada nieusuwalna” nie są tożsame, zakresy tych pojęć krzyżują się. (Wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 22.03.2016 r., I ACa 1154/15, LEX nr 2024137).

W razie potrzeby porady prawnej w temacie opisanym w niniejszym artykule lub innym, najlepiej skorzystaj z usług Kancelarii HWW Hewelt Wojnowski Lindner i Wspólnicy.

Potrzebujesz pomocy w tym temacie? Napisz do nas!