Przedawnienie roszczeń – co warto wiedzieć na koniec roku kalendarzowego

Czym jest przedawnienie?

Przedawnienie to instytucja prawna, która sprawia, że upływem określonego czasu dłużnik może odmówić wykonania świadczenia, jeżeli wierzyciel nie dochodził swojego roszczenia w wyznaczonym terminie. Warto jednak podkreślić, że przedawnienie nie powoduje wygaśnięcia samego roszczenia, lecz jedynie utratę możliwości jego dochodzenia na drodze sądowej.

Przedawnienie to instytucja prawna, w myśl której po upływie określonego w przepisach czasu dłużnik nabywa uprawnienie do odmowy wykonania świadczenia wobec wierzyciela, jeśli ten nie dochodził swojego roszczenia w wyznaczonym terminie. Kluczowe w tej instytucji jest zrozumienie, że przedawnienie nie powoduje wygaśnięcia samego roszczenia jako stosunku prawnego. Oznacza to, że roszczenie nadal istnieje, ale nie jest ono możliwe do wyegzekwowania na drodze sądowej, tj. przekształca się w tzw. zobowiązanie naturalne.

Cel przedawnienia

Ustawodawca wprowadził instytucję przedawnienia celem stabilizacji obrotu prawnego. Przedawnienie umożliwia zapewnia podmiotom prawa pewność co do ich sytuacji prawnej po upływie określonego czasu. Z jednej strony chroni dłużnika przed koniecznością wiecznego czuwania nad możliwością dochodzenia roszczeń przez wierzyciela, z drugiej strony stanowi swoistego rodzaju sankcję dla wierzyciela, który zaniedbał dochodzenie swojego roszczenia w odpowiednim czasie.

Początek biegu terminu przedawnienia

Bieg terminu przedawnienia to kluczowy element w kontekście możliwości skutecznego dochodzenia roszczeń w prawie cywilnym. Właściwe ustalenie momentu rozpoczęcia tego biegu jest niezbędne dla oceny, czy dane roszczenie jest jeszcze aktualne, czy też z perspektywy prawa stało się już nieegzekwowalne. Rozpoczęcie biegu terminu przedawnienia rozpoczyna się z dniem, w którym roszczenie można było dochodzić – czyli zazwyczaj od dnia, po którym roszczenie stało się wymagalne.

Natomiast koniec biegu terminu przedawnienia jest określony w latach i upływa z końcem roku kalendarzowego, w którym upłynęło odpowiednia ilość lat wskazana w przepisie od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne.

Przykład:

Jeśli roszczenie stało się wymagalne 15 marca 2020 roku i ma trzyletni termin przedawnienia (na podstawie ogólnych przepisów Kodeksu cywilnego), to termin przedawnienia upłynie 31 grudnia 2023 roku.

Prawidłowe ustalenie momentu rozpoczęcia biegu przedawnienia jest kluczowe dla oceny możliwości dochodzenia roszczeń i ewentualnej obrony przed nimi. W sytuacji, gdy dłużnik powoła się na upływ terminu przedawnienia i wskaże, że początek biegu tego terminu miał miejsce wcześniej, niż zakładał to wierzyciel, może to uniemożliwić skuteczne dochodzenie roszczenia.

Przerwanie i zawieszenie biegu przedawnienia:

Przerwanie terminu biegu przedawnienia polega na tym, że po wystąpieniu określonych okoliczności (np. uznanie długu przez dłużnika czy podjęcie przez wierzyciela czynności prawnych w celu dochodzenia roszczenia) bieg terminu przedawnienia rozpoczyna się od nowa i to od początku, jakby wcześniejszy okres jego biegu nie miał miejsca.

Zawieszenie terminu biegu przedawnienia oznacza tymczasowe wstrzymanie jego biegu na określony czas z powodu określonych okoliczności, np. gdy z powodu siły wyższej wierzyciel nie może dochodzić należności przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw danego rodzaju. Po upływie powodu zawieszenia bieg terminu przedawnienia jest kontynuowany, a wcześniejszy okres jego biegu jest wliczany do całkowitego czasu przedawnienia.

Terminy przedawnienia roszczeń

Terminami przedawnienia roszczeń wynikające z regulacji ogólnych kodeksu cywilnego to:

6 lat – ogólny termin przedawnienia roszczeń majątkowych, jeżeli inny przepis ustawy nie stanowi inaczej.

3 lata – dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń wynikających z działalności gospodarczej.

Ponadto ustawa może wyznaczyć inny termin przedawnienia dla poszczególnych roszczeń (zarówno krótsze jak i dłuższe) jak np.:

6 miesięczny – dla roszczeń przysługującego przewoźnikowi względem innych przewoźników, którzy uczestniczyli w przewozie przesyłki.

2 lata – dla roszczeń wynikających z umowy zlecenia.

5 letni – dla roszczeń wynikających z zapisu zwykłego w testamencie.

Oraz wiele innych.

Podsumowanie

Przedawnienie to kluczowa instytucja w polskim prawie cywilnym, mająca na celu zabezpieczenie stabilności obrotu prawnego. Zarówno dłużnicy, jak i wierzyciele powinni być świadomi zasad dotyczących przedawnienia, aby unikać ewentualnych nieporozumień czy też innych problemów prawnych.

Potrzebujesz pomocy w tym temacie? Napisz do nas!