Kontrola podatkowa a postępowanie podatkowe – czym się od siebie różnią?

Czym jest kontrola podatkowa?

Kontrola podatkowa jest szczególną formą czynności kontrolnych prowadzonych przez organy podatkowe w celu sprawdzenia, czy podatnik prawidłowo wywiązuje się z obowiązków podatkowych. Zasady jej przeprowadzania określa ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1415; dalej: Ordynacja Podatkowa) w art. 281-292. Zgodnie z art. 281 tejże ustawy, celem kontroli podatkowej jest sprawdzenie wywiązywania się z obowiązków wynikających z przepisów prawa podatkowego. Organ podatkowy prowadząc kontrolę bada bowiem, czy kontrolowany poprawnie rozlicza swoje zobowiązania i spełnia swoje obowiązki poprzez analizę dokumentów księgowych, deklaracji oraz w razie potrzeby przesłuchując świadków. Kontrola ma na celu bowiem zebranie informacji, które mogą być podstawą do wszczęcia postępowania podatkowego. Kontrola podatkowa ma zatem charakter wstępny (początkowy), co oznacza, że jest etapem poprzedzającym postępowanie podatkowe.

Podczas kontroli podatkowej, podatnik ma obowiązek współpracować z organami skarbowymi, udostępniać dokumentację oraz umożliwić kontrolującym wstęp do pomieszczeń. Należy jednak podkreślić, iż organ kontrolny nie wydaje na tym etapie żadnych decyzji . Te mogą zapaść dopiero w ramach postępowania podatkowego, jeśli organ podatkowy zdecyduje się je wszcząć po zakończeniu kontroli.

Czym jest postępowanie podatkowe?

Postępowanie podatkowe, uregulowane w art. 120–271 Ordynacji Podatkowej, ma na celu ustalenie istnienia i wysokości zobowiązania podatkowego, a także jego wymiar i egzekucję. W przeciwieństwie do kontroli podatkowej, która jest wstępnym etapem, postępowanie podatkowe kończy się wydaniem decyzji przez organ podatkowy. Decyzja ta określa wysokość zobowiązania podatkowego oraz inne obowiązki podatnika, jak np. odsetki za zwłokę.

Postępowanie podatkowe rozpoczyna się zazwyczaj po zakończeniu kontroli podatkowej, jeżeli organ podatkowy uzna, że istnieją podstawy do wydania decyzji podatkowej. W toku postępowania, podatnik ma prawo do obrony swoich interesów, np. poprzez przedstawienie dowodów czy złożenie wyjaśnień. Warto także wspomnieć, że przepisy Ordynacji Podatkowej regulują także zasady jakimi rządzi się postępowanie podatkowe. Najważniejszymi z tych zasad jest:

1. Zasada legalizmu (art. 120 Ordynacji Podatkowej) – organy podatkowe działają na podstawie i w granicach prawa. Każde działanie podjęte przez organ podatkowy w toku postępowania podatkowego musi znaleźć podstawę w przepisach prawa;
2. Zasada czynnego udziału stron postępowania (art. 123 Ordynacji Podatkowej) – organy podatkowe zapewniają podatnikowi prawo do czynnego udziału w postępowaniu poprzez możliwość składania wyjaśnień, wniosków dowodowych oraz zapoznawania się z aktami sprawy;
3. Zasada zaufania do organów podatkowych (art. 121 par. 1 Ordynacji Podatkowej) – organy podatkowe powinny działać w sposób budzący zaufanie do organów władzy publicznej;
4. Zasada szybkości i prostoty (art. 125 Ordynacji Podatkowej) – postępowanie podatkowe powinno być prowadzone bez zbędnej zwłoki, a działania podejmowane przez organy podatkowe powinny być efektywne i nakierowane na cel postępowania.

Podsumowanie

Kontrola podatkowa oraz postępowanie podatkowe, choć są ze sobą powiązane, pełnią różne funkcje w systemie prawno-podatkowym. Kontrola podatkowa to wstępny etap, który ma na celu zebranie informacji, sprawdzenie poprawności wypełniania obowiązków nałożonych przez prawo podatkowe, a także zgromadzenie dowodów. Postępowanie podatkowe natomiast to właściwy proces, w którym organ podatkowy wydaje decyzję o zobowiązaniu podatkowym.

Potrzebujesz pomocy w tym temacie? Napisz do nas!