Instytucja wiążącego polecenia spółki dominującej. Czy spółka zależna ma możliwość odmowy jego wykonania?

1. Istnienie relacji zależności między spółkami.

Regulacja dotycząca wiążącego polecenia ma zastosowanie jedynie do spółek, które są w relacji zależności wobec spółki dominującej, co jest z kolei jest wyznaczane poprzez zaistnienie co najmniej jednej z relacji, o których mowa w art. 4 § 1 pkt 4 Kodeksu spółek handlowych.

2. Podjęcie uchwały o uczestnictwie w grupie spółek oraz ujawnienie jej w Krajowym Rejestrze Sądowym.

Zgromadzenie wspólników/walne zgromadzenie spółki zależnej musi podjąć uchwałę o uczestnictwie w grupie spółek w sposób właściwy dla danego rodzaju spółki kapitałowej (sp. z o.o. oraz P.S.A. – brak wymaganej formy szczególnej uchwały, S.A. – protokół sporządzony przez notariusza). Podjęcie ww. uchwały wymaga uzyskania większości kwalifikowanej (3/4 głosów). Treść uchwały powinna minimalnie zawierać:

1. oświadczenie o wyrażeniu zgody na przystąpienie do grupy spółek,
2. określenie wspólnej strategii spółek w celu realizacji „wspólnego interesu” oraz
3. wskazanie podmiotu będącego spółką dominującą w ramach nowopowstałej grupy spółek.

Nie wymaga się, aby uchwała wskazywała pozostałe spółki zależne uczestniczące w grupie. Dodatkowo uczestnictwo spółki dominującej oraz spółek zależnych w grupie spółek musi zostać ujawnione w Krajowym Rejestrze Sądowym – wniosek w tej sprawie powinien zostać złożony przez spółkę w ciągu 7 dni od dnia podjęcia uchwały.

Wiążące polecenie powinno zostać wydane w formie pisemnej lub elektronicznej pod rygorem nieważności przez organ reprezentujący spółkę dominująca. Treść wiążącego polecenia musi zawierać obligatoryjnie następujące elementy:

1. oczekiwane przez spółkę dominującą zachowanie spółki zależnej w związku z wykonaniem wiążącego polecenia – jak najdokładniej sprecyzowane,
2. interes grupy spółek, który ma uzasadniać wykonanie przez spółkę zależną wiążącego polecenia,
3. spodziewane korzyści lub szkody spółki zależnej, które będą następstwem wykonania wiążącego polecenia – o ile występują – oraz
4. przewidywany sposób i termin naprawienia spółce zależnej szkody poniesionej w wyniku wykonania wiążącego polecenia.

Nawet po przekazaniu spółce zależnej wiążącego polecenia, spółka dominująca ma możliwość jego odwołania, co może wiązać się z:

• obowiązkiem zwrotu spółce zależnej wydatków, które zostały przez nią poniesione w ramach realizacji wiążącego polecenia lub
• obowiązkiem naprawy szkody, którą spółka zależna poniosła z tytułu realizacji wiążącego polecenia do momentu jego odwołania.

Wydanie wiążącego polecenia i jego przekazanie do spółki zależnej nie wiąże się automatycznie z nałożeniem na spółkę zależną obowiązku jego wykonania. Zarząd spółki zależnej musi obligatoryjnie podjąć uchwałę o wykonaniu wiążącego polecenia, o ile nie wystąpią przesłanki odmowy jego wykonania wynikające z art. 21⁴ Kodeksu spółek handlowych.

Pierwsza przesłanka odmowy wykonania wiążącego polecenia jest bezwzględnie obowiązująca, tj. nie można jej zmodyfikować w umowie lub statucie i dotyczy każdego rodzaju spółki zależnej – w tym jednoosobowej. Odnosi się ona do wystąpienia sytuacji, w której realizacja wiążącego polecenia doprowadziłaby do niewypłacalności albo zagrożenia niewypłacalnością spółki zależnej.

Zarówno pojęcie niewypłacalności, jak i zagrożenia niewypłacalnością są terminami ustawowymi. „Niewypłacalność” zgodnie z art. 11 ustawy – Prawo upadłościowe to utrata zdolności wykonywania wymagalnych zobowiązań pieniężnych lub sytuacja, w której wartość zobowiązań pieniężnych przekracza wartość majątku należącego do spółki zależnej, a stan ten utrzymuje się przez okres przekraczający 24 miesiące. Za to „zagrożenie niewypłacalnością” na podstawie art. 6 ust. 3 ustawy – Prawo restrukturyzacyjne oznacza sytuację ekonomiczną spółki zależnej, która wskazuje, że w niedługim czasie może ona stać się niewypłacalna.

Druga przesłanka dotyczy wyłącznie spółek zależnych, które nie są spółkami jednoosobowymi i wiąże się z zaistnieniem – jednocześnie – uzasadnionej obawy:

• sprzeczności realizacji wiążącego polecenia z interesem spółki zależnej oraz
• wyrządzenia spółce zależnej szkody, która nie będzie naprawiona przez spółkę dominującą lub inną spółkę zależną uczestniczącą w grupie spółek w okresie dwóch lat, licząc od dnia, w którym nastąpi zdarzenie wyrządzające szkodę.

Powyższa przesłanka ma charakter dyspozytywny, co oznacza, ze jej zakres może zostać zmodyfikowany w umowie lub statucie spółki – przykładowo poprzez skrócenie lub wydłużenie terminu na naprawienie szkody poniesionej przez spółkę zależną.

Uchwała o odmowie wykonania wiążącego polecenia powinna zawierać uzasadnienie, wskazujące na wystąpienie jednej z wymienionych powyżej przesłanek. O fakcie podjęcia uchwały w sprawie wykonania lub odmowy wykonania wiążącego polecenia spółka zależna ma obowiązek poinformować spółkę dominującą. Przepisy Kodeksu spółek handlowych nie określają w jaki sposób informacja ta ma zostać przekazana, dlatego rekomenduje się zachowanie przynajmniej formy dokumentowej. Pozwoli to na późniejsze przeprowadzenie dowodu, że spółka zależna zrealizowała ciążący na niej obowiązek informacyjny.

Na koniec warto wspomnieć, że zgodnie z art. 21⁴ § 3 Kodeksu spółek handlowych dodatkowe przesłanki odmowy wykonania wiążącego polecenia mogą zostać wskazane przez spółkę w jej umowie lub statucie. W takiej sytuacji spółka nie ma obowiązku realizowania sformalizowanego trybu odmowy wykonania wiążącego polecenia (poprzez podjęcie stosownej uchwały).

Skuteczne wprowadzenie w umowie spółki lub statucie dodatkowych przesłanek odmowy wykonania wiążącego polecenia pociąga za sobą obowiązek odkupienia przez spółkę dominującą udziałów lub akcji wspólników lub akcjonariuszy spółki zależnej, którzy nie wyrazili zgody na taką zmianę. Zgłoszenie żądania odkupienia udziałów lub akcji powinno nastąpić w ciągu dwóch dni od dnia zakończenia zgromadzenia wspólników/walnego zgromadzenia spółki zależnej. Jeśli chodzi o nieobecnych na posiedzeniu to na zgłoszenie swojego żądania mają oni:

• miesiąc od dnia zakończenia zgromadzenia wspólników (dotyczy wspólników) lub
• miesiąc od dnia ogłoszenia uchwały o zmianie statutu spółki zależnej (dotyczy akcjonariuszy).

Wspólników lub akcjonariuszy, którzy nie zgłosili żądania w ww. terminach – uważa się za wyrażających zgodę na taką zmianę.

Potrzebujesz pomocy w tym temacie? Napisz do nas!